Để nói về thị trường chứng khoán chúng ta không thể không nhắc đến nhà đầu tư chứng khoán. Đây là vai trò rất quan trọng trong thị trường chứng khoán bởi vì thiếu vai trò này thì không thể nào có thị trường chứng khoán và để biết nhà đầu tư chứng khoán là gì, phân loại, quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư chứng khoán, các biện pháp nhằm bảo vệ nhà đầu tư là như thế nào thì xin mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết dưới đây của Luật Thành Công.
Nhà đầu tư chứng khoán là gì?
Theo quy định tại Khoản 16 Điều 4 của Luật chứng khoán 2019 thì “Nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán”.
Qua đó cho ta thấy được đầu tư là việc mua bán chứng khoán theo phương thức giao dịch do pháp luật quy định. Trên thị trường chứng khoán nhà đầu tư mua các loại chứng khoán không nhằm mục đích tiêu thụ hoặc sử dụng các loại chứng khoán mà họ mua về mà nhà đầu tư thực hiện việc mua đi bán lại các loại chứng khoán giao dịch trên thị trường nhằm mục đích sinh lời từ việc mua bán của mình. Ở đây phạm vi thị trường chứng khoán bao gồm thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp, thị trường tập trung và thị trường phi tập trung. Như vậy, ta có thể hiểu nhà đầu tư chứng khoán là tổ chức, cá nhân tham gia mua bán trên thị trường chứng khoán theo đúng quy định của pháp luật nhằm mục đích thu được những quyền lợi nhất định.
Xem thêm: Thủ tục thành lập công ty kế toán mới nhất hiện nay 2023
Phân loại nhà đầu tư chứng khoán
Hiện nay, căn cứ vào các tiêu chí và mục đích khác nhau nên sẽ có nhiều quan niệm và cách phân biệt khác nhau về nhà đầu tư chứng khoán.
Dựa vào hình thức, chủ thể chia thành nhà đầu tư cá nhân và nhà đầu tư có tổ chức:
- Nhà đầu tư cá nhân: là những người có vốn nhàn rỗi tham gia mua bán trên thị trường chứng khoán nhằm mục đích sinh lời. Lợi nhuận luôn đi đôi với rủi ro, lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn. Vậy nên nhà đầu tư cần lựa chọn hình thức đầu tư phù hợp với mình.
- Nhà đầu tư có tổ chức: là những chế định đầu tư của các nhà đầu tư riêng lẻ hợp lại với nhau. Đầu tư thông qua tổ chức thì có điểm tốt là sẽ đa dạng hóa được danh mục đầu tư và các quyết định đầu tư được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm. Bộ phận quan trọng của tổ chức đầu tư mà ta biết đó là công ty tài chính. Ngoài ra các công ty chứng khoán, các ngân hàng thương mại cũng có thể trở thành những nhà đầu tư chuyên nghiệp khi họ mua chứng khoán cho mình.
Việc phân loại nhà đầu tư là tổ chức và nhà đầu tư cá nhân có ý nghĩa trong việc xác định tư cách chủ thể trong mỗi giao dịch về mặt pháp lý, tác động đến chiến lược kinh doanh, mở rộng thị trường của tổ chức kinh doanh chứng khoán.
Dựa vào tính chất hoạt động đầu tư chia thành: Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và nhà đầu tư chứng khoán nghiệp dư.
- Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp: là những tổ chức coi việc đầu tư chứng khoán là hoạt động kinh doanh thường xuyên của mình. Căn cứ Điều 11 Luật chứng khoán 2019 thì nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp bao gồm:
- Ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính, tổ chức kinh doanh bảo hiểm, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán, tổ chức tài chính quốc tế, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, tổ chức tài chính nhà nước được mua chứng khoán theo quy định của pháp luật có liên quan;
- Công ty có vốn điều lệ đã góp đạt trên 100 tỷ đồng hoặc tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch;
- Người có chứng chỉ hành nghề chứng khoán;
- Cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu là 02 tỷ đồng theo xác nhận của công ty chứng khoán tại thời điểm cá nhân đó được xác định tư cách là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp;
- Cá nhân có thu nhập chịu thuế năm gần nhất tối thiểu là 01 tỷ đồng tính đến thời điểm cá nhân đó được xác định tư cách là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo hồ sơ khai thuế đã nộp cho cơ quan thuế hoặc chứng từ khấu trừ thuế của tổ chức, cá nhân chi trả.
- Nhà đầu tư chứng khoán nghiệp dư là những người thực hiện việc mua và bán chứng khoán một cách không chuyên nghiệp. Phần lớn nhà đầu tư không thường chuyên là cá nhân, họ tư phân tích và đưa ra các quyết định đầu tư của mình.
Dựa vào quốc tịch nhà đầu tư chia thành: Nhà đầu tư chứng khoán trong nước và Nhà đầu tư chứng khoán nước ngoài.
- Nhà đầu tư chứng khoán trong nước: Là tổ chức, cá nhân có hoạt động đầu tư chứng khoán trên thị trường Việt Nam.
- Nhà đầu tư nước ngoài: Là những tổ chức được thành lập theo pháp luật nước ngoài và các cá nhân không mang quốc tịch Việt Nam thực hiện việc mua và bán tại Việt Nam theo Luật Doanh nghiệp và Luật Chứng khoán.
Tham khảo thêm: Chứng khoán là gì? Những điều cần biết về chứng khoán
Quyền của nhà đầu tư chứng khoán
- Về đặt lệnh mua bán chứng khoán: Nhà đầu tư cá nhân tham gia thực hiện hoạt động giao dịch mua bán chứng khoán có quyền lựa chọn công ty chứng khoán và ký hợp đồng mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại các công ty chứng khoán và thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư có quyền lựa chọn đặt lệnh giao dịch thông qua công ty chứng khoán, nhận báo cáo về giao dịch của khách hàng đã thực hiện, yêu cầu rút tiền, rút chứng khoán khỏi tài khoản và chấm dứt hợp đồng hoặc chuyển một phần tiền, chứng khoán sang tài khoản của khách hàng tại công ty chứng khoán khác. Ngoài ra, nhà đầu tư còn có thể thực hiện lệnh mua bán hoặc hủy bỏ các lệnh đặt mua và đặt bán chứng khoán theo quy định của pháp luật đối với nhà đầu tư khác.
-
- Về tiếp nhận thông tin: Một trong những lợi thế và nhân tố quyết định đầu tư của nhà đầu tư là việc tiếp nhận thông tin. việc cung cấp thông tin về công ty có cổ phiếu, trái phiếu đang giao dịch đến nhà đầu tư được thông suốt là cơ sở cho việc hình thành giá cả công bằng nhằm bảo vệ nhà đầu tư. Thông tin được tiếp nhận đòi hỏi phải kịp thời, minh bạch và công khai đối với tất cả các nhà đầu tư.
- Về quyền được thanh toán: Mục đích kinh doanh chứng khoán của các nhà đầu tư chứng khoán là tìm kiếm lợi nhuận. Quyền được thanh toán là quyền cơ bản của các nhà đầu tư trong giao dịch trên thị trường chứng khoán. Việc được thanh toán nhanh hay chậm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định đầu tư tiếp theo của các nhà đầu tư.
- Về các quyền khác: Ngoài những quyền trên, nhà đầu tư còn có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình khi xảy ra tranh chấp hoặc khi các chủ thể có hành vi xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của họ. Quyền yêu cầu bồi thường khi các công ty chứng khoán phát hành chứng khoán có những hành vi làm tổn thất đến lợi ích của nhà đầu tư mà xác định được giá trị tổn thất như những thông tin sai sự thật, việc đính chính lại các thông tin làm ảnh hưởng đến quyết định của nhà đầu tư, quyền được hưởng lợi tức, quyền ưu tiên mua cổ phần.
Nghĩa vụ của nhà đầu tư chứng khoán
Luôn tuân thủ pháp luật chứng khoán và các quy định trên thị trường chứng khoán. Khi thực hiện các hoạt động đầu tư, chủ thể đầu tư chịu sự điều chỉnh trực tiếp của pháp luật chứng khoán và các quy định pháp luật có liên quan. Tuân thủ pháp luật biểu hiện thông qua việc đảm bảo tư cách chủ thể trong các giao dịch, tuân thủ các giới hạn về tỷ lệ đầu tư, đảm bảo nguồn vốn đầu tư hợp pháp. Thực hiện nghĩa vụ tài chính liên quan đến giao dịch. Chấp hành các quy định của tổ chức phát hành. Nghĩa vụ khác của tổ chức phát hành, kinh doanh chứng khoán. Trong khi thực hiện hoạt động đầu tư trên thị trường, nhà đầu tư sẽ phát sinh quan hệ với nhiều chủ thể khác, nhà đầu tư phải đảm bảo thực hiện các nghĩa vụ đối với chủ thể đó, các nghĩa vụ này như không được chuyển nhượng cổ phần trong thời gian chưa được phép khi mua chứng khoán của doanh nghiệp niêm yết, nghĩa vụ cung cấp thông tin cá nhân cũng như thông tin khác liên quan đến mở tài khoản.
Tham khảo thêm: Những điều về danh mục ngành nghề kinh doanh hộ cá thể
Các biện pháp quản lý nhằm bảo vệ nhà đầu tư
Pháp luật Việt Nam đã có một số biện pháp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư như sau:
Biện pháp bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư thông qua ban hành các quy định, chuẩn mực các nguyên tắc thị trường
Trong những năm qua, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh các quan hệ trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động chứng khoán và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Khuôn khổ pháp lý được xây dựng ngày càng hoàn thiện. Pháp luật đã quy định toàn diện về chủ thể, giao dịch được thiết lập và thực hiện, hoạt động quản lý của cơ quan có thẩm quyền trên thị trường.
Biện pháp bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư thông qua hoạt động thanh tra, giám sát, xử lý vi phạm
Biện pháp nhằm mục tiêu phát hiện, xử lý đối với những hành vi vi phạm pháp luật, góp phần tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng, giảm thiểu rủi ro, bảo vệ quyền và lợi ích của các nhà đầu tư. Phạm vi thanh tra, giám sát tập trung vào những vấn đề chủ yếu: chào bán chứng khoán, niêm yết chứng khoán, hoạt động giao dịch từ đó phát hiện ra những sai phạm và xử phạt theo quy định của pháp luật. Ở Việt Nam, việc xử phạt chủ yếu trên lĩnh vực hành chính, vấn đề này không chỉ ghi nhận trong Luật Chứng khoán mà còn quy định trong nghị định 156/2020/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Cùng với hai biện pháp trên, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư còn được thực hiện bằng biện pháp khác như giải quyết tranh chấp, biện pháp mang tính chất kinh tế, dân sự…
