Bản sửa đổi của Bộ Luật Bảo hiểm xã hội tập trung vào việc thực hiện và cải thiện 5 nhóm chính sách đã được thông qua bởi Chính phủ và Quốc hội. Các chính sách này sẽ được phân chia thành 18 nội dung chính với những điểm mới quan trọng được trình bày như sau:
1.Bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội
Thứ nhất, trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), đề xuất bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội là một điểm nổi bật. Mục tiêu chính của việc này là tạo ra một hệ thống BHXH đa tầng bằng cách bổ sung tầng bảo hiểm hưu trí cùng với tầng bảo hiểm xã hội (BHXH) cơ bản. Đồng thời, dự thảo cũng đề xuất mở rộng đối tượng hưởng chế độ BHXH bằng cách liên kết tầng trợ cấp hưu trí xã hội với tầng BHXH cơ bản.
Theo dự thảo, trợ cấp hưu trí xã hội sẽ được cấp cho công dân Việt Nam khi họ đạt độ tuổi 80 trở lên và không nhận lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng khác. Quy định này có sự kế thừa từ một phần của Luật Người cao tuổi, đối với việc cấp trợ cấp hàng tháng cho người cao tuổi.
Ngoài ra, dự thảo Luật BHXH đề xuất giao quyền quyết định điều chỉnh tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội dần dần cho Chính phủ. Mục tiêu là đảm bảo phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước tại từng giai đoạn thời kỳ. Đặc biệt, người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu trí có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng từ quỹ BHXH, tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương và thu nhập hàng tháng đóng BHXH của mỗi người.
2.Bổ sung đối tượng tham gia và hưởng chế độ BHXH
Thứ hai, trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), quan điểm của các cơ quan chức năng tiếp tục tập trung vào việc bổ sung đối tượng tham gia và hưởng chế độ BHXH. Dự thảo đã mở rộng phạm vi áp dụng cho các đối tượng như chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, và người quản lý điều hành hợp tác xã, những người không hưởng tiền lương, cùng với người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt (người lao động làm việc không trọn thời gian). Mục tiêu của việc này là cụ thể hóa Nghị quyết số 28-NQ/TW.
Sự bổ sung của các đối tượng này nhằm đảm bảo sự phù hợp với những quy định mới trong Bộ luật Lao động và đồng thời, mở rộng phạm vi hưởng chế độ BHXH, đảm bảo quyền lợi tốt hơn cho các đối tượng tham gia và gia tăng sự bao phủ của BHXH.
Hơn nữa, dự thảo Luật cũng bổ sung quyền lợi về chế độ ốm đau và thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, và thị trấn. Các nhóm đối tượng mới này sẽ được hưởng hai chế độ, bao gồm chế độ hưu trí và tử tuất, theo quy định hiện hành. Nếu Luật này được thông qua, khoảng 100.000 người sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ các quy định này.
3.Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện
Thứ ba, theo các điều chỉnh đề xuất trong Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), người lao động có thể hưởng chế độ trợ cấp thai sản trong trường hợp tham gia BHXH tự nguyện. Ngân sách nhà nước sẽ chịu trách nhiệm cung cấp nguồn kinh phí để chi trả cho các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, và họ không phải đóng thêm bất kỳ khoản nào ngoài quy định hiện hành.
Điều này được xem như một giải pháp đa dạng hóa và làm linh hoạt hơn các chế độ BHXH, từ đó tạo sự hấp dẫn đối với chính sách BHXH tự nguyện và đặc biệt hấp dẫn cho các nhóm lao động trẻ tham gia BHXH tự nguyện.
4.Tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm
Thứ tư, trong Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), một điểm quan trọng khác là việc giảm số năm đóng BHXH cần thiết để đủ điều kiện nhận lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm. Điều này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho những người tham gia BHXH muộn (từ 45-47 tuổi) hoặc những người tham gia không liên tục (khi họ đến tuổi nghỉ hưu mà vẫn chưa tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH) có cơ hội nhận lương hưu hàng tháng.
Theo quy định mới, mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ, và trong thời gian hưởng lương hưu, quỹ BHXH sẽ mua bảo hiểm y tế cho họ. Điều này nhấn mạnh mục tiêu mở rộng diện bao phủ đối tượng hưởng BHXH theo Nghị quyết số 28-NQ/TW. Đồng thời, nó cũng khuyến khích người lao động duy trì đóng góp và tiếp tục tham gia BHXH để hưởng lương hưu hàng tháng thay vì chỉ nhận BHXH một lần duy nhất.
5.Quy định về hưởng BHXH một lần
Dự thảo Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi) đề xuất một loạt các điều khoản mới nhằm khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động tham gia hoặc bảo lưu thời gian tham gia Bảo hiểm Xã hội (BHXH) nhằm đảm bảo điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí hàng tháng. Cụ thể, dự thảo Luật BHXH đề xuất các quy định sau:
-
Người lao động, khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện để hưởng lương hưu, sẽ có thêm một sự lựa chọn, đó là hưởng trợ cấp hằng tháng theo mức trợ cấp xã hội. Điều này nhằm đảm bảo rằng họ không phải đối diện với tình trạng thiếu thu nhập khi về hưu.
-
Người hưởng trợ cấp hàng tháng sẽ được hưởng cả bảo hiểm y tế và các kinh phí liên quan sẽ được chi trả từ ngân sách nhà nước.
Về quy định về BHXH một lần, dự thảo đề xuất hai phương án sau đây để xin ý kiến:
A. Giữ nguyên quy định hiện hành của Luật và Nghị quyết 93/2015/QH13, theo đó, người lao động sẽ có quyền hưởng BHXH một lần sau khi đáp ứng các điều kiện, bao gồm việc không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc trong vòng 12 tháng, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm.
B. Quy định thay đổi theo hướng linh hoạt hơn, vẫn cho phép người lao động hưởng BHXH một lần để đáp ứng nhu cầu của bản thân và gia đình trước mắt. Tuy nhiên, quy định này cũng bảo lưu một phần thời gian còn lại để có thể tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đủ tuổi nghỉ hưu. Theo quy định này, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện, và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, người lao động có thể yêu cầu giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Điều này giúp tạo điều kiện linh hoạt và bảo vệ quyền lợi của người lao động trong quá trình tham gia BHXH.
6.Bổ sung quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có dưới 20 năm đóng BHXH
Trong Dự thảo Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi), một sự bổ sung quan trọng được đề xuất liên quan đến việc tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm, nhằm đảm bảo tính phù hợp với sự thay đổi trong điều kiện hưởng lương hưu và các hiệp định quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.
Các điều chỉnh này sẽ thích hợp với quy định giảm số năm đóng tối thiểu để được hưởng lương hưu hàng tháng từ 20 năm xuống còn 15 năm. Điều này mang lại một lợi ích quan trọng cho những người lao động có thời gian đóng BHXH ít hơn 20 năm, giúp họ hưởng lương hưu trong tương lai.
Hơn nữa, quy định này cũng đồng thời khuyến khích việc triển khai hiệp định về bảo hiểm xã hội với các quốc gia khác, bao gồm cả việc thỏa thuận về tính cộng gộp thời gian làm cơ sở tính hưởng quyền lợi bảo hiểm xã hội đối với người lao động làm việc ở các quốc gia khác nhau. Những thay đổi này sẽ đảm bảo tính công bằng và bảo vệ quyền lợi của người lao động trong bối cảnh tham gia và đóng BHXH trở nên phức tạp và đa dạng theo quy định quốc tế. Do đó, Dự thảo Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi) bổ sung quy định để cho phép tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm và công nhận thời gian đóng BHXH theo các hiệp định quốc tế mà Việt Nam đã ký kết và tham gia.
7.Quy định quản lý thu, đóng BHXH và bổ sung các biện pháp xử lý trốn đóng BHXH
Dự thảo Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi) đề xuất một loạt nội dung mới liên quan đến việc quản lý thu, đóng BHXH, trong đó đặt ra các quy định về trách nhiệm của các cơ quan trong việc xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH. Bên cạnh đó, dự thảo còn bổ sung các biện pháp xử lý và tăng cường chế tài để đảm bảo tính thực thi pháp luật về BHXH, bao gồm:
-
Quy định việc nộp số tiền tính theo ngày đối với các trường hợp trốn đóng BHXH, với mức phạt hàng ngày (0,03%) tương tự như tiền chậm nộp thuế.
-
Cơ quan có thẩm quyền quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH trong khoảng thời gian 06 tháng trở lên.
-
Cơ quan có thẩm quyền quyết định hoãn việc xuất cảnh đối với trường hợp người sử dụng lao động trốn đóng BHXH trong khoảng thời gian 12 tháng trở lên.
-
Quy định về trách nhiệm của tổ chức Công đoàn và cơ quan BHXH có thẩm quyền trong việc khởi kiện vụ việc liên quan đến BHXH ra Toà án.
-
Trong trường hợp có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật.
-
Bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động để bồi thường cho người lao động nếu họ không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc mà không đầy đủ hoặc không kịp thời, gây ra thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.
Những điều chỉnh này sẽ giúp hạn chế tối đa tình trạng chậm đóng và trốn đóng BHXH, đặc biệt là trong những trường hợp trốn đóng trong thời gian dài, dẫn đến sự mất khả năng thu hồi, từ đó đảm bảo quyền tham gia và thụ hưởng BHXH của người lao động.
8.Quy định về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc
Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) trình bày nội dung quy định về tiền lương được sử dụng làm căn cứ đóng BHXH đối với người lao động tham gia BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định, với hai phương án cụ thể như sau:
-
Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH (tiền lương tháng) bao gồm mức lương, phụ cấp lương, và các khoản bổ sung khác, mà mức tiền cụ thể được xác định cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động, theo quy định của pháp luật lao động.
-
Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH (tiền lương tháng) bao gồm mức lương, phụ cấp lương, và các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động.
Phương án thứ 2 xác định rằng tiền lương làm căn cứ đóng BHXH sẽ được liên kết với quá trình làm việc và kết quả thực hiện công việc của người lao động, khác với phương án 1.
9.Sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu
Dự thảo Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi) trình bày hai phương án được xem xét với sự sửa đổi và bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, nhằm khuyến khích người lao động tiếp tục đóng Bảo hiểm Xã hội sau tuổi nghỉ hưu và gia tăng mức lương hưu, tối ưu hóa quyền lợi của người lao động. Cụ thể:
-
Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu sẽ được tính theo số năm đóng Bảo hiểm Xã hội, với mức cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%. Mỗi năm đóng Bảo hiểm Xã hội sẽ tương đương với 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng Bảo hiểm Xã hội.
-
Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu sẽ được tính theo số năm đóng Bảo hiểm Xã hội, cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%. Mỗi năm đóng Bảo hiểm Xã hội sẽ đồng nghĩa với 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng Bảo hiểm Xã hội.
Với phương án 2, người lao động đã đủ điều kiện để hưởng lương hưu theo quy định tại Điều 71 và Điều 72 của Luật này và tiếp tục đóng Bảo hiểm Xã hội, mỗi năm đóng Bảo hiểm Xã hội sau độ tuổi nghỉ hưu cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% sẽ được tính bằng 02 lần mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng Bảo hiểm Xã hội.
10.Sổ bảo hiểm xã hội điện tử
Nhằm tạo điều kiện thuận lợi và tăng tính minh bạch cho người tham gia và thụ hưởng Bảo hiểm Xã hội (BHXH), Dự thảo Luật quy định rằng sổ bảo hiểm xã hội sẽ được xây dựng trên môi trường điện tử và được cấp cho từng người lao động để theo dõi quá trình đóng và thụ hưởng BHXH của họ.
Hơn nữa, sổ bảo hiểm xã hội điện tử cũng sẽ là cơ sở để quản lý và giải quyết các chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện, theo quy định của Luật này.
Dự thảo Luật cũng có các quy định cụ thể về việc chuyển tiếp từ việc sử dụng sổ bảo hiểm xã hội bản giấy sang sử dụng sổ điện tử, nhằm đảm bảo phù hợp với các tình huống thực tế, đặc biệt trong những trường hợp chưa có điều kiện thực hiện sổ điện tử.
(Theo nguồn: Tổng LĐLĐ Việt Nam)
